«ХАЛЫҚТЫҢ АЛҒЫСЫН АЛҒАН ЖАН»
«ХАЛЫҚТЫҢ АЛҒЫСЫН АЛҒАН ЖАН»
Оңдасынов Нұртас Дәндібайұлы көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері 1904 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы Учкаюк ауылының аумағында дүниеге келген, кейін оның құрметіне Нұртас ауылы болып өзгертілген. Ол ерте жетім қалды, бірақ оны ауыл тұрғындары жалғыз қалдырмады, мейірімділікпен ол бүкіл өмірін есіне алды және айналасындағы адамдарға деген көзқарасын өзгертті. Ал қайтыс болардан бір жыл бұрын Нұртас Дәндібайұлы өз ауылына келіп, жергілікті мазарға үш анасына ескерткіш орнатты: оны дүниеге әкелген, тамақтандырған, үшіншісі – оны тәрбиелеген. Он бір жасар баласымен ол теміржолда жұмыс істейтін үлкен ағасына Ташкентке кетті. Содан кейін Нұртас Ташкент орман техникумына түсіп, ирригациялық институтта білімін жалғастырды.
22 жасында Оңдасынов Қазақ КСР Халық Комиссариатының орман отырғызу басқармасының бастығы болып тағайындалды. Бұл қызметте ол орман алқаптарын жаппай отырғызуды бастады, көптеген жылдар бойы республика аумағында орман өсірумен айналысты. 1938 жылы іскерлік қасиеттері үшін оны Шығыс Қазақстан облыстық атқару комитетінің төрағасы етіп ауыстырады, содан кейін партия облыстық комитеті бюросының мүшесі, Қазақстан Компартиясы II съезінің делегаты және ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланады. Жоғарғы Кеңес депутат Оңдасыновты кейіннен Қазақ КСР Министрлер Кеңесі болып қайта құрылған республика Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы етіп тағайындады.
Бұл қызметте Нұртас Дәндібайұлы республикамыздың экономикасын, ғылымы мен мәдениетін дамытуға зор үлес қосты. Мысалы, оның басты еңбегі-оның табанды есептеулері мен өтініштеріне жауап ретінде Мәскеу Алматыда опера және балет театрының құрылысына, одақтағы жалғыз әйелдер педагогикалық институтының ашылуына «жақсылық» берді. Тіпті ауыр соғыс жылдарында да ол Абайдың 95 жылдығы мен 100 жылдығын жоғары деңгейде атап өтуді бұйырды. Оның жанында-соғыс кезінде, 1944 жылы-ұлттық консерватория салынды, дене шынықтыру институты, политехникалық және технологиялық институттар, мұғалімдерді даярлау бойынша көптеген мектептер мен курстар, облыс орталықтарында Мұғалімдер институттары ашылды. Қазақстанда дербес ғылым академиясын құруға көмектесті. Соғыс жүріп жатқанына қарамастан, Н. Оңдасынов ғимараттың құрылысына қаражат бөлді, ал іргетасы қаланған кезде ол әдет-ғұрыптарды сақтағысы келіп, бір уыс күміс тиын лақтырды: «қазақ ғылымы күміс сияқты таза болсын!»Ол ғылым академиясын қ. Сәтбаев басқарды. Н. Оңдасынов Қазақстанның болашақ мұнай державасы ретінде қалыптасуында ерекше рөл атқарды. 1968 жылға дейін Қазақстанда ешкім Маңғышлақ мұнайына ерекше назар аударған жоқ. Сонымен қатар, 50-ші жылдардан бастап мұнай субұрқақтары соғылды. Ол жоғары білімді, араб, парсы тілдерін жақсы білетін адам болған. Зейнеткерлікке шыққанда түсіндірме сөздіктер құрастырумен айналысты. Оңдасынов қазақ тіліндегі кітаптарды оқып, араб тілінен ана тіліне өткен сөздерді жазды. 1969 жылы оның алғашқы «араб-қазақ түсіндірме сөздігі», 1974 жылы «парсы – қазақ түсіндірме сөздігі»жарық көрді. 1984 және 1989 жылдары-оның өмірден өткен жылы – толықтырылған және қайта өңделген үш томдық қазақ – парсы және қазақ-араб сөздіктері жарық көрді. Нұртас Дәндібайұлы қазақ есімдерінің этимологиясы бойынша зерттеу дайындады. Оның бұл еңбектері әлі күнге дейін үлкен ғылыми және тарихи құндылық болып табылады.
Ол бірінші болып бұрынғы Шевченко қаласында, Қазіргі Ақтауда, раковиналар шығаратын зауыт салуды ұсынды-айтпақшы, Мәскеудегі Олимпиадалық ауыл осы материалмен қапталған.
Еңбегі үшін ол үш Ленин орденімен және екі Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Мерейтой күндері Н.Оңдасынов атындағы аллея салынды, мұражай ашылды. Оның есімі оның құрметіне өзгертілген Нұртас ауыл, Шымкент қаласындағы Гуманитарлық мектеп-гимназия деп аталады.
